Theo tư liệu của chùa thì năm 1777, thiền sư Nguyễn Đăng từ kinh thành Huế vào đây dựng chùa với vật liệu tạm bợ là tre trúc, vách đắp bùn, lợp lá dừa nước. Sau đó chùa được trùng tu rất nhiều lần, lần gần nhất vào năm 1977.
Về kiến trúc xây dựng, Chùa Bửu Hưng hiện tọa lạc trên diện tích khoảng 4.000 mét vuông, thiết kế theo kiểu chữ tam” (三) có chiều ngang 15 mét, dài 50 mét bao gồm: Tiền đường, Chánh điện và nhà Hậu Tổ. Tiền đường và Chánh điện nối liền nhau. Chánh điện gồm ba gian hai chái rộng lớn kiểu tứ trụ, có bao lam, Thần vọng chạm trổ tứ linh rất tinh xảo và công đình nhà Nguyễn gửi vào cúng dường năm 1821.
Về chuyện này, Hòa thượng Thích Minh Trí, trụ trì chùa kể lại “…vào khoảng năm 1785 đến 1790 (?) Nguyễn Ánh (tức vua Gia Long) bị quân Tây Sơn truy đuổi vào tận các tỉnh phía Nam đã có thời gian dẫn tàn binh ghé qua chùa này tá túc và được cưu mang, che chở an toàn. Nhớ ơn này Gia Long có kể lại cho con cháu của mình biết để trả ơn. Đến năm 1821, vua Minh Mạng là hậu duệ của vua Gia Long mới thực hiện lời di chúc này…”.
Phía sau chánh điện chùa là một sân lộ thiên (sân thiên tỉnh) hình chữ khẩu (口), có hành lang hai bên (Đông lang, Tây lang) nối với nhà Hậu Tổ.
Trong vườn trúc cạnh chùa là khu tháp cổ. Đây là nơi an trí nhục thân của các nhà sư đã từng tu tập tại chùa.
Ông Lê Tấn Thế, ngụ cạnh chùa tuy đã 90 tuổi, nhưng vẫn còn minh mẫn trí óc kể : hồi xưa vùng này hoang vu lắm, cỏ lác mọc đầy, cọp, beo, rắn, rít đầy dẫy. Mỗi khi tối đến không ai dám bơi xuồng dưới kênh hay đi bộ trên con đường làng hẻo lánh. Cứ vài ba ngày là có người bị rắn cắn, heo gà vịt bị cọp tha. Từ khi có ngôi chùa này thì mọi chuyện yên ổn hơn.
Đại đức Thích Thiện Bửu, người đang làm phật sự tại chùa kể thêm “…không biết hư thực ra sao, nhưng câu chuyện kể về cọp, beo mỗi đêm về cái ao nước phía đông của chùa uống nước, nằm phủ phục trước chánh điện để nghe tụng kinh Phật rồi mới rút lui được lưu truyền hàng trăm năm qua, hiện nay cái ao này vẫn còn giữ nguyên trạng và được trồng nhiều hoa sen rất đẹp mắt…”.
Ngày 03/07/1947, máy bay Pháp đã ném bom rất ác liệt do chùa này là nơi nuôi chứa nhiều cán bộ cách mạng hoạt động địa bàn Sa Đéc, Cao Lãnh, Vĩnh Long. Điều rất kỳ lạ là toàn bộ chánh điện đều còn nguyên vẹn dưới mưa bom. Chính điều kỳ này làm tăng thêm sự tin tưởng uy thiêng của chùa Bửu Hưng. Tại đây cũng đã là nơi đào tạo, tu tập của rất nhiều tu sinh từ các địa phương.
Với bề dày lịch sử như vừa nêu, năm 2007, chùa Bửu Hưng đã được Bộ VHTT & DL công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Phương Anh
