Bên dòng sông Lô cuồn cuộn chảy, khi chúng tôi vừa bước tới bậc thềm đá dẫn lên cổng chùa, đàn chim bồ câu vô tư nhặt thóc dưới gốc cây đại, như chẳng bận tâm đoàn khách đến viếng thăm.
Đền Tam Giang, chùa Đại Bi được xây dựng theo kiến trúc “tiền Thần, hậu Phật”, tọa lạc tại ngã ba Hạc – hợp điểm Tam Giang, là nơi hợp lưu của ba dòng sông là sông Thao, sông Đà, sông Lô, một trong những danh thắng của vùng đất Tổ Hùng Vương.
Ngã ba hợp lưu đó tạo nên dòng trong, dòng đục, nước sông rộng mênh mông như biển cả, xa xa tả có Tam Đảo, hữu có Ba Vì, hai bên bờ là làng mạc, ruộng vườn tươi tốt, bến sông thuyền bè tấp nập vào ra…
Vùng đất này tương truyền là nơi tụ nhân, tụ thủy, tụ khí, buôn bán kinh doanh sầm uất với nhiều di tích lịch sử văn hóa, gắn liền với những sự tích từ thời vua Hùng dựng nước Văn Lang.
Qua cửa Chùa, trước ban Tam Bảo cùng những pho tượng cổ, ta như bỏ lại phía sau bao lo toan, muộn phiền thế tục để nhất tâm hướng Phật. Bên thềm đá trước sân chùa, cây gạo cổ thụ sừng sững giữa đất trời, phía trước là dòng Lô cuộn chảy. Phong cảnh chốn Đền Tam Giang, Chùa Đại Bi thật linh thiêng giữa trời mây sông nước.
Gian Chính điện Tam Bảo
Bên cạnh Chùa Đại bi là Đền Tam Giang, ngôi đền cổ xưa, thờ nhân vật lịch sử huyền thoại thời Hùng Vương dựng nước là Vũ phụ Trung dực Uy Hiển Vương (tên húy là Thổ Lệnh), là thần làng Bạch Hạc – thần sông Bạch Hạc. Trong đền còn thờ nhân vật lịch sử triều Trần là Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật và thờ Mẫu. Đền được xây dựng vào giữa thế kỷ 7 (năm 650). Phía dưới chân đền ven bờ sông Lô, tương truyền còn ghi dấu ấn bước chân người Việt cổ lưu lại chốn này.
Theo nhiều tài liệu khảo cứu, cụm di tích này còn lưu giữ được hệ thống cổ vật có giá trị lịch sử, nghệ thuật phong phú. Tiêu biểu như bia đá “Hậu thần bia ký” (năm 1818); chuông đồng “Thông Thánh Quán Chung Ký” (niên đại 1830). Đặc biệt quý giá là những bài minh chuông gắn liền với ngôi đền Tam Giang đó là thác bản chuông “Thông Thánh Quán” (năm 1321, đời vua Trần Minh Tông) và “Phụng Thái Thanh từ” (niên đại Gia Long năm thứ 17).
Đó, như những cứ liệu lịch sử giá trị giúp nghiên cứu nhiều mặt về kinh tế, văn hóa, xã hội thời Trần, là những di sản văn hóa quý giá góp phần quan trọng khẳng định giá trị của cụm di tích.
Cùng vẻ đẹp cổ kính, linh thiêng, rất nhiều du khách đến thưởng ngoạn đền Tam Giang – chùa Đại Bi mà đông nhất là dịp đầu năm, lễ hội Đền Hùng.
Hải Thanh
