Nguyên nhân khiến gan nhiễm mỡ thường chia thành hai nhóm lớn là do sử dụng bia rượu và không do bia rượu, còn gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Khoảng 30% người bị gan nhiễm mỡ không do rượu tiến triển thành viêm gan mạn, xơ gan hoặc ung thư gan. Tùy lượng mỡ tích tụ trong gan, bệnh chia thành ba độ khác nhau là gan nhiễm mỡ độ một (lượng mỡ chiếm 5-10% trọng lượng gan), độ hai (lượng mỡ chiếm tỷ lệ 10-25% trọng lượng gan) và độ ba (lượng mỡ chiếm trên 30% trọng lượng gan).
Trường hợp gan nhiễm mỡ không do rượu bia thường xuất phát từ chế độ ăn uống, dinh dưỡng không cân bằng, ăn nhiều chất béo, đường tinh bột và thức ăn chế biến sẵn, lối sống ít vận động, dẫn đến cơ thể thừa năng lượng, tích tụ mỡ trong gan.
Người ăn chay, kiêng chất béo và đạm từ động vật, chỉ ăn rau củ, tinh bột, các loại hạt vẫn có khả năng mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Nếu chế độ ăn chay thiếu cân bằng, không đủ dưỡng chất, cơ thể thiếu hụt nguồn năng lượng cần thiết cho hoạt động hàng ngày làm tăng cảm giác đói, từ đó tăng khẩu phần ăn, kéo theo lượng calo nạp vào cơ thể nhiều hơn.
Người ăn chay cũng có thể bị gan nhiễm mỡ nếu ăn nhiều các món chay giàu carbohydrate như cơm, mì, bún, bánh phở… Cơ thể chuyển hóa carbohydrate thành chất béo, lâu ngày gây ra gan nhiễm mỡ.
Nếu các món chay được chế biến theo kiểu chiên xào, bổ sung nhiều gia vị, lượng lớn chất béo, đường khiến các món chay có lượng calo cao hơn bình thường.
Một số người ăn chay có xu hướng bổ sung vitamin tự nhiên từ trái cây. Mặc dù ăn trái cây rất tốt cho sức khỏe nhưng chúng chứa nhiều đường tự nhiên. Nếu tiêu thụ quá nhiều đường, gan chuyển hóa chúng thành glycogen và dự trữ, phần vượt quá lượng dự trữ trở thành chất béo.
Một số loại trái cây cũng chứa chất béo. Ví dụ bơ rất giàu chất béo tốt nhưng ăn nhiều làm tăng lượng calo nạp vào cho cơ thể, tăng khả năng mắc bệnh gan nhiễm mỡ.
Để đảm bảo sức khỏe, cần ăn chay đúng cách như kết hợp cân bằng 4 nhóm dưỡng chất cần thiết cho cơ thể (chất đạm, chất béo, tinh bột, vitamin và khoáng chất). Tăng lượng đạm từ thực phẩm chứa nhiều đạm bao gồm các loại đậu, sữa hạt, nấm… Những trường hợp ăn chay không đảm bảo dưỡng chất cần bổ sung một số vi chất cần thiết như canxi, kẽm, sắt, magie… theo tư vấn của chuyên gia dinh dưỡng.
Tùy mức độ gan nhiễm mỡ mà bác sĩ chỉ định dùng thuốc kết hợp với chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và vận động phù hợp. Ngoài siêu âm ổ bụng, bác sĩ có thể làm thêm một số xét nghiệm máu để xác định tình trạng men gan, mỡ máu, đường huyết…
Tình trạng gan nhiễm mỡ ở giai đoạn một thường cải thiện sau khi điều chỉnh lối sống, có chế độ dinh dưỡng cân bằng, tập thể dục thể thao đều đặn, giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan, kiểm soát stress. Nếu cần thiết, bác sĩ tư vấn hoặc kê thuốc chứa các tinh chất thiên nhiên như Wasabia, S. Marianum hỗ trợ tế bào gan.
Lưu ý, nên đi khám sức khỏe định kỳ để theo dõi sức khỏe và có hướng điều trị điều trị phù hợp khi bị gan nhiễm mỡ.
Thạc sĩ, bác sĩ Lê Minh Thùy
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM
