Hay những lúc gặp những điều chướng tai, gai mắt, gặp những việc bất như ý thì tâm dễ sân si, gặp của quý thì tâm tham dễ khởi. Khi đó, tâm liền móng khởi những tư tưởng xấu quấy ác. Do có những sự việc xảy ra như thế, nên dân gian mới có câu:
“Ngoài miệng thì niệm nam mô
Trong bụng thì chứa một bồ dao găm”,
Hay là:
“Sân si nghiệp chướng không chừa
Bo bo mà giữ tương dưa làm gì?”…
Những câu này để chế giễu những người tu ăn chay mà tâm còn dữ quá, chưa hiền diệu. Ấy là chúng ta chưa thật sự tu tập, chưa thật sự niếm một chút hương vị của chánh pháp, chưa có sự thân chứng trong việc tu học nên khi gặp ngoại cảnh chi phối, gặp chướng duyên thì tâm liền phát khởi các bất thiện pháp.
Nếp sống đạo đức của người Phật tử, được mô tả trong kinh Pháp cú (phẩm Phẫn nộ), là nếp sống chuyên phòng hộ và tu tập ba nghiệp, không để cho ba nghiệp rơi vào hành vi ác, bất thiện. Nếp sống đạo đức của người Phật tử là nếp sống biết làm điều gì và không làm điều gì.
Bậc hiền không hại ai
Thân thường được chế ngự
Đạt được cảnh bất tử
Đến đây, không ưu sầu.
(PC.225)
Bậc trí bảo vệ thân
Bảo vệ luôn lời nói
Bảo vệ cả tâm tư
Ba nghiệp khéo bảo vệ.
(PC.234)
Người Phật tử tu tập cần nên kiểm soát thân tâm của mình trong mỗi lúc. Giá trị của người tu không phải nằm ở vẻ đẹp hình thức bên ngoài, mà chính là sự thanh tịnh nơi tâm, sự chế ngự được tham sân, ganh ghét, dối trá… Do đó, bất cứ hành vi nào đem đến sự nhiễm ô, làm ngăn cản con đường tu tập giác ngộ thì người Phật tử cần nên chánh niệm tỉnh giác nhận ra, để từ bỏ chúng.
Không phải nói lưu loát
Không phải sắc mặc đẹp
Thành được người lương thiện
Nếu ganh, tham, dối trá.
Ai cắt được, phá được
Tận gốc nhổ tâm ấy
Người trí ấy diệt sân
Được gọi người hiền thiện.
(PC.262-263)
Trích từ bài giảng Khóa tu Phật thất tại chùa Hoằng Pháp 17.11. Đinh Dậu)
