Chùa Diệu Đế tọa lạc bên sông Hộ Thành, gần cầu Gia Hội và sông Đông Ba, số 100B đường Bạch Đằng ( phường Phú Cát, TT Huế).
Chùa đóng vai trò quan trọng trong lịch sử Phật giáo ở Huế. Vùng đất xây chùa vốn là phủ của vua Thiệu Trị trước khi lên ngôi nên có cảnh quan rất đẹp, với vườn tược rộng rãi, cây cối xanh tươi.
Năm 1844, chùa được vua Thiệu Trị cho xây dựng với quy mô đồ sộ trên nền phủ đệ cũ của nhà vua. Trải qua nhiều năm chiến tranh và biến động lịch sử, ngôi chùa không còn nguyên vẹn như trước.
Năm 1855, dưới thời vua Hàm Nghi, cung điện bị chiếm đóng, chính phủ Nam triều phải trú ngụ và làm việc ở đây. Lúc này ngôi chùa được tận dụng cho nhiều mục đích khác nhau: Trí Tuệ tịnh xá làm phủ đường Thừa Thiên, Tường Từ Thất trở thành ngân khố và sở đúc tiền… Đến năm 1887 các công trình kiến trúc của chùa hầu hết bị triệt hạ và sang đến tận thế kỷ XX mới được phục hồi.
Ngày nay, sau khi được phục hồi, chùa Diệu Đế vẫn giữ được nét cổ kính. Khuôn viên rộng rãi, chùa nằm gọn giữa bốn đường: Phía trước là đường Bạch Đằng, phía sau là đường Tô Hiến Thành, bên trái là con đường mang tên chùa Diệu Đế, và bên phải là đường Chùa Ông.
Xe hoa Phật đản PL 2566 lung linh trên các cung đường Cố đô Huế
Về tổng quan, chùa có diện tích khá rộng, ngoài cùng là cổng tam quan hai tầng, phía trên có lầu Hộ pháp. Sau cổng tam quan là con đường được lát gạch Bát Tràng với hai bên phủ bóng cây mát dẫn lối vào khu chính điện. Đây là điểm xuất phát của lễ rước Phật ngày 14/5/2022.
Chùa Từ Đàm ban đầu có tên là Ấn Tôn, tính theo năm hoàn tất và đưa vào sử dụng (1695) thì đến nay đã hơn 300 tuổi. Tên gọi Từ Đàm có từ thời Thiệu Trị, vào năm 1841, khi chùa được trùng tu và đổi tên.
Huế: lung linh sắc màu Phật đản PL 2566
Chùa Từ Đàm do Hòa thượng Minh Hoằng tạo dựng, ban đầu có tên là Ấn Tôn với ý nghĩa lấy sự truyền tâm làm tôn chỉ.
Đến thời Thiệu Trị, chùa được trùng tu và trở nên khang trang hẳn. Đến năm 1935, phong trào chấn hưng Phật giáo phát triển mạnh nên chùa được xây thêm và mở rộng. Vì thế về sau, kiến trúc chùa bớt vẻ cổ kính.
Tuy nhiên với lối kiến trúc mới này, chùa trở nên phù hợp với nhu cầu của con người trong trong thời đại mới. Đây là ngôi chùa dùng làm trụ sở cho Giáo hội Phật giáo của cả xứ Trung kỳ trong cuộc vận động chấn hưng Phật giáo Bắc – Trung – Nam.
Kể từ thời điểm trùng tu cho đến nay, chức năng của chùa Từ Đàm không hề thay đổi, vẫn là chùa hội, nơi hội họp của đông đảo quần chúng.
Đây là điểm kết thúc của hành trình rước phật, cũng là nơi tổ chức lễ chính của đại lễ Phật đản hàng năm tại Huế.
