Kinh Duy Ma Cật có ý nghĩa quan trọng, nhất là đối với các cư sĩ tín đồ Phật tử tại gia tu học Phật, đề cao khả năng đạt ngộ giải thoát giác ngộ rồi giảng kinh thuyết pháp của tầng lớp cư sĩ Phật tử. Ở Việt Nam, Tuệ Trung thượng sĩ, người thầy khai ngộ cho Phật hoàng Trần Nhân Tông, vốn để hình tướng cư sĩ tu hành liễu ngộ tâm tông, hoằng dương chánh pháp, lợi ích chúng sanh.
Kinh lấy tư tưởng Bát nhã tánh không làm nền tảng, chủ trương vạn pháp vốn thanh tịnh, không sinh không diệt, bình đẳng, không phân hai, không nhơ sạch.
Kế thừa phát huy tư tưởng các kinh Đại thừa trước đó, từ cơ sở tư tưởng chân không của Bát nhã, kinh Duy Ma triển khai tư tưởng Chân không Diệu hữu của kinh Hoa Nghiêm một cách hoàn mỹ tuyệt diệu.
Kinh Pháp Hoa thực giải (Thông điệp của kinh Pháp Hoa)
Giáo lý chính yếu của kinh Duy Ma có thể khái quát đơn giản thành mấy vấn đề cốt lõi như sau:
Một là giáo lý Bất tư nghì giải thoát
Cảnh giới giác ngộ giải thoát bất tư nghì không thể dùng ngôn từ có thể diễn tả hết được, những gì được biểu hiện trên cõi đời này đều là biểu hiện của chân tâm thể tánh thanh tịnh, do đó chúng là mầu nhiệm, là không thể nghĩ bàn đến được. Tâm thanh tịnh bất tư nghì; Bồ tát giáo hóa chúng sanh bất tư nghì, Trí tuệ Phật bất tư nghì, Pháp môn tu học bất tư nghì
Ý nghĩa bất tư nghì còn ở chỗ biểu hiện một cách vô ngại các năng lực giải thoát ở nơi các vị Bồ tát, Duy Ma Cật để cao năng lực giải thoát lên đến đỉnh điểm là tất cả những biểu hiện trong thế giới hiện tượng, đều là biểu hiện độ sanh của Bồ tát nhằm mục đích giáo hóa chúng sanh đưa vào cảnh giới Phật.
Hai là giáo lý Tâm thanh tịnh thì thế giới thanh tịnh
Cõi nước thanh tịnh là một trong những vấn đề cốt lõi của kinh và xuyên suốt hệ thống tư tưởng của kinh, cách nhìn về Tịnh độ của kinh Duy Ma không phải là quan điểm mới mà cũng là quan điểm chung của các kinh điển Đại thừa như Pháp hoa, Bửu tích, Bát nhã, Hoa nghiêm… Kinh Bát nhã diễn bày thế giới “bất cấu bất tịnh”; cấu hay tịnh do tâm chứ không phải do thế giới. kinh Hoa Nghiêm thì nói: “Ưng quán pháp giới tính, nhất thiết duy tâm tạo”. Mức độ thanh tịnh của tâm đến đâu thì thế giới được biểu hiện thanh tịnh đến đó; nói cách khác, thế giới khổ đau, tăm tối hay hạnh phúc là do tâm của con người,
Ba là giáo lý không phân hai ( tư tưởng Bất nhị)
Bất nhị được nhấn mạnh trong kinh Duy Ma Cật. Bất nhị tức là không hai, không hai không có nghĩa là pháp tu tập buông xả diệu dụng không lường. Thông thường, thế giới được nhận thức qua lăng kính nhị nguyên, nghĩa là luôn có chủ thể và đối tượng, thế giới luôn được phân hai: Phàm thánh, thiện ác, tốt xấu, được mất, hơn thua, cao thấp, trên dưới, phải trái, đúng sai …Không có hai thì thế giới không tồn tại. Giáo lý Duy Ma cho rằng không kẹt vào hai phía, cái hai ấy không phải là hai, cùng tồn tại tương tức. Do vậy không thể nhìn riêng bất cứ pháp nào mà nhìn với cái nhìn toàn diện của một pháp. Các pháp vốn không có tự tánh, tự ngã, không sinh không diệt, không nhơ không sạch, không phàm không thánh… Bất nhị là đúc kết lý thuyết chân không diệu hữu mà các kinh Đại thừa quan trọng đã diễn bày.
Bốn là quan điểm cư sĩ giải thoát
Đây là điểm khá đặc trưng của kinh Duy ma cật. Cư sĩ Phật tử tu tập đúng có khả năng giác ngộ giải thoát, hoằng dương Phật pháp, giáo hóa chúng sanh, lợi ích hữu tình không kém người xuất gia. Tuệ Trung thượng sĩ thời Trần của Việt Nam là một thí dụ điển hình.
Vài bài học thiết thực từ kinh Duy ma cật
– Tâm thanh tịnh thì cõi nước thanh tịnh; Khổ đau hay hạnh phúc là do tâm
– Tập nhìn thông thoáng, không kẹt vào hai phía, không nên suy nghĩ cực đoan cố chấp một chiều.
– Trí tuệ Phật, giáo lý Phật, công hạnh Phật Bồ tát là bất khả tư nghị, không nên dùng kiến thức hiểu biết phàm phu hạn hẹp mà đo lường, phán xét, nhận định cực đoan phiến diện. Sẽ gặt quả xấu.
– Cư sĩ Phật tử tu tập đúng pháp sẽ đạt đến giải thoát giác ngộ vượt thoát khổ đau trong sinh tử luân hồi.
Kinh Duy ma
Tướng cư sĩ
Tâm hạnh Bồ tát
Giáo hóa chúng sanh
Vào biển Phật
