Chùa Bà Đanh nổi tiếng không phải vì nơi này có đông người tìm về hành hương, mà được biết đến bởi câu ví von “vắng như chùa Bà Đanh”.
Theo trang thông tin TTXTDL Hà Nam, sự vắng vẻ, tĩnh lặng của chùa một phần là do trước đây chùa nằm ở xa khu dân cư, ba mặt là sông, chỉ có lối vào là đường rừng rậm nhưng lại có nhiều thú dữ. Cách an toàn duy nhất để vào chùa là chèo thuyền qua sông Đáy. Tuy nhiên, vì bất tiện nên người đến chùa rất thưa thớt. Ngày nay, đường đi đã thuận lợi hơn, nhiều khách tham quan nên chùa không còn vắng vẻ như xưa.
Chùa Bà Đanh có tên chữ là Bảo Sơn Tự, được xếp hạng là di tích cấp quốc gia vào năm 1994. Cũng như bao ngôi chùa khác ở vùng đồng bằng Bắc Bộ là thờ Phật, chùa Bà Đanh còn tín ngưỡng thờ “Tứ Pháp”, gồm thần Mưa (Pháp Vũ), thần Mây (Pháp Vân), thần Sấm (Pháp Lôi), thần Chớp (Pháp Điện). Đây là bốn vị thần có ảnh hưởng quyết định đến nền sản xuất nông nghiệp lệ thuộc nhiều vào thiên nhiên của người Việt xưa.
Chùa quay mặt hướng Tây Nam ra sông Đáy. Phía ngoài cùng giáp với đường đi và gần bờ sông là cổng tam quan chùa. Khuôn viên chùa có diện tích gần 10 hec-ta, bao quanh chùa là những tán cây rậm rạp, xanh tươi. Ngay trước cửa chùa là bến nước, có cây đa cổ thụ với những tán lá sum suê cạnh bên.
Qua cổng tam quan là khu vườn hoa, sân lát gạch, hai dãy hành lang hai bên. Nhà bái đường gồm năm gian, nhà trung đường cũng có năm gian. Nhà thượng điện có ba gian, hai bên xây tường bao, phía trước là hệ thống cửa gỗ lim.
Nằm ở phía Tây khuôn viên chùa là khu nhà ngang gồm năm gian, trong đó có ba gian làm nơi thờ các vị sư tổ đã trụ trì ở đây. Phía Đông chùa là phủ thờ Mẫu nằm sát với dãy trung đường.
Lễ hội truyền thống chùa Bà Đanh là lễ hội tiêu biểu của tỉnh Hà Nam, gắn liền với tín ngưỡng thờ mẫu, thờ thần, được tổ chức từ 15 đến 17 tháng 2 Âm lịch nhằm tri ân Đức Thánh Bà – Pháp Vũ – vị thần phù trợ cho việc sản xuất nông nghiệp được tốt tươi, đời sống nhân dân được no đủ. Lễ hội chùa Bà Đanh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2019.
Theo TTXTDL Hà Nam.
