Diện tích Phú Thọ là 3.535 km2, theo số liệu chính thức của Tổng cục Thống kê, rộng thứ 38 trong số 63 tỉnh, thành của Việt Nam.
Các tỉnh giáp ranh với Phú Thọ:
Tỉnh Phú Thọ, thuộc vùng Trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam, giáp ranh với các tỉnh và thành phố sau:
- Phía Bắc:
- Tuyên Quang: Giáp với huyện Đoan Hùng và một phần huyện Thanh Ba của Phú Thọ.
- Phía Đông Bắc:
- Yên Bái: Giáp với huyện Hạ Hòa và Đoan Hùng của Phú Thọ.
- Phía Đông:
- Vĩnh Phúc: Tiếp giáp qua sông Lô và sông Hồng, đối diện các huyện Lâm Thao, Phù Ninh, và thị xã Phú Thọ.
- Phía Đông Nam:
- Hà Nội: Giáp với huyện Ba Vì (qua sông Đà) và thị xã Sơn Tây ở phía Tây thành phố Hà Nội.
- Phía Tây và Tây Nam:
- Hòa Bình: Giáp với khu vực miền núi thuộc huyện Thanh Sơn và Tân Sơn của Phú Thọ.
- Sơn La: Giáp với khu vực phía Tây huyện Tân Sơn của Phú Thọ.
Các đơn vị hành chính của tỉnh Phú Thọ:
Tỉnh Phú Thọ được chia thành 13 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 1 thành phố, 1 thị xã và 11 huyện. Cụ thể:
1. Thành phố
- Thành phố Việt Trì:
- Là tỉnh lỵ, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của tỉnh.
- Có 13 phường và 10 xã.
2. Thị xã
- Thị xã Phú Thọ:
- Một trong những đô thị phát triển, tập trung vào công nghiệp và dịch vụ.
- Có 5 phường và 5 xã.
3. Các huyện
- Huyện Lâm Thao:
- Gồm 1 thị trấn và 11 xã.
- Nổi tiếng với khu di tích lịch sử Đền Hùng.
- Huyện Đoan Hùng:
- Gồm 1 thị trấn và 27 xã.
- Phát triển mạnh về nông nghiệp, đặc biệt là cây bưởi.
- Huyện Hạ Hòa:
- Gồm 1 thị trấn và 32 xã.
- Đặc trưng với nông nghiệp và chăn nuôi.
- Huyện Thanh Ba:
- Gồm 1 thị trấn và 26 xã.
- Là huyện trung du phát triển đa dạng ngành kinh tế.
- Huyện Phù Ninh:
- Gồm 1 thị trấn và 16 xã.
- Nổi bật với các làng nghề truyền thống.
- Huyện Cẩm Khê:
- Gồm 1 thị trấn và 29 xã.
- Phát triển mạnh trong lĩnh vực nông nghiệp.
- Huyện Thanh Sơn:
- Gồm 1 thị trấn và 22 xã.
- Là huyện miền núi với đa dạng dân tộc sinh sống.
- Huyện Thanh Thủy:
- Gồm 1 thị trấn và 10 xã.
- Nổi tiếng với du lịch suối khoáng nóng.
- Huyện Tân Sơn:
- Gồm 17 xã.
- Là huyện miền núi, có tiềm năng phát triển lâm nghiệp và du lịch sinh thái.
- Huyện Tam Nông:
- Gồm 1 thị trấn và 11 xã.
- Phát triển nông nghiệp, đặc biệt là nuôi trồng thủy sản.
- Huyện Yên Lập:
- Gồm 1 thị trấn và 16 xã.
- Là huyện miền núi với rừng nguyên sinh phong phú.
Đặc điểm địa hình trên diện tích Phú Thọ:
Địa hình tỉnh Phú Thọ có sự phân hóa rõ rệt giữa các khu vực, với sự kết hợp giữa núi non, đồng bằng và sông suối. Đây là tỉnh có đặc điểm địa lý đa dạng, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa. Cụ thể:
1. Địa hình núi và trung du
- Phú Thọ nằm trên dãy Đông Triều và dãy Sơn Tây, chủ yếu là địa hình miền núi và trung du.
- Các vùng núi ở Phú Thọ có độ cao từ 300m đến 1.000m, với các dãy núi nối tiếp nhau, tạo thành một khối đất đai tương đối dốc. Một số ngọn núi nổi bật là núi Cả (1.046m), núi Ba Vì, núi Hùng (gắn liền với Đền Hùng).
- Đặc trưng của địa hình núi này là đất đồi, có nhiều sườn dốc, phù hợp với trồng cây lâm nghiệp, và các khu vực rừng nguyên sinh phong phú.
2. Địa hình đồng bằng
- Đồng bằng ven sông Trà Khúc, Vệ, và sông Lô nằm chủ yếu ở khu vực trung tâm tỉnh, bao quanh thành phố Việt Trì.
- Đồng bằng này có đất đai màu mỡ, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa, ngô, và cây ăn quả.
3. Địa hình sông suối
- Phú Thọ có hệ thống sông ngòi phong phú, với các con sông lớn như sông Lô, sông Hồng, sông Trà Khúc, sông Vệ và sông Đà. Đây là những dòng sông có vai trò quan trọng trong giao thông, cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt.
- Sông Hồng chảy qua phía Nam của tỉnh, là một trong những sông lớn và quan trọng, tạo ra một vùng đồng bằng ven sông màu mỡ.
4. Vùng đồi, núi phía Tây
- Phía Tây tỉnh Phú Thọ là các huyện Tân Sơn và Yên Lập, nơi có nhiều vùng đồi núi cao và khu vực rừng nguyên sinh. Đặc biệt, khu vực này còn có dãy núi Hoàng Liên Sơn, một trong các dãy núi quan trọng ở khu vực Tây Bắc.
5. Khu vực sinh thái
- Phú Thọ có các vùng sinh thái đa dạng, từ vùng núi cao, trung du đến vùng đồng bằng, tạo điều kiện thuận lợi cho các loài động, thực vật phong phú, đặc biệt là các loại cây gỗ quý và động vật rừng.